Y. Harfi ile başlayan atasözüleri ve anlamları.

• Ya bu deveyi güdersin ya bu diyardan gidersin

Ya buranın koşullarına uyum sağlarsın ya da buradan ayrılmak zorunda kalırsın, başka bir seçenek yok. 

• Yağ ile yavşan, sirke ile tavşan

Bir yemeğin lezzetli olması için harç esirgenmemelidir. Bol yağ kullanıldıktan sonra, acı bir ot olan yavşandan bile güzel bir yemek yapılır.

• Yağına kıymayan çöreğini yoz yer

Bir iş için gerektiği kadar fedakârlıkta bulunmayan kişi sonucun kusurlarını hoş görmelidir

• Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış

Yalan söylemeyi alışkanlık haline getiren kimsenin sözlerine, gerçeği söylediği zaman bile inanmaz.

• Yalancının mumu yatsıya kadar yanar

Yalanı uzun süre doğru diye yutturmak mümkün değildir. Bir kimsenin söylediği söz yalan ise durum çok geçmeden anlaşılır ve söyleyenin yalancı olduğu ortaya çıkar. 

• Yalnız taş duvar olmaz

Nasıl ki tek taşla duvar yapılamazsa, insanlar da tek başlarına tüm işlerinin üstesinden gelemezler. Dolayısıyla diğer insanlarla ilişki kurmak, işbölümü yapmak, iş birliğine geçmek durumundadır.

• Yalnızlık, Allah'a mahsustur

Tek başına olmak, Yüce Allah'a ait bir durumdur. Toplumsal bir varlık olan insan, ancak çevresindekilerle dayanışma ve işbirliği içinde hayatını sürdürür. İnsan tek başına yaşayamaz.

• Yanlış hesap Bağdat'tan döner

Yanlış bir yolda olduğunu anlayan kişi, bu yolda ne kadar emek ve para harcamış olursa olsun, geri dönüp doğru yola yönelmelidir.

• Yapı taşı yerde kalmaz

Becerikli, elinden iş gelen değerli kimse boşta kalmaz. Mutlaka kendisine bir iş bulunur.

• Yaralı kuşa kurşun sıkılmaz

Bir kimsenin düşkünlüğünden, zayıf tarafından yararlanarak ondan intikam almak doğru değildir.

• Yarım elma, gönül alma

İnsan gönlü en ufak bir iyilikle bile kazanılabilir. Yeter ki gönül almasını bilelim. Gönül almak, hatır sormak için küçük bir armağan bile yeterlidir. Önemli olan, değerli armağan götürmek değil, arayıp sormuş olmaktır. Armağan küçük de olsa, gönül almaya yeter.

• Yarım hekim candan eder, yarım hoca dinden eder

Bir iş, uzmanına yaptırılmaz da taklitçilere yaptırılırsa, istenilen gibi değil, ters bir sonuçverir. Nitekim hekim dururken, hekimlik taslayan birinin tedavisine başvurulması, insanın hayatına mal olabilir. Bilgisiz din adamı da dine aykırı görüşler aşılayabilir.

• Yaşın yanında kuru da yanar

Beğenilmeyen tutumlarından dolayı cezalandırılan kişiler içinde suçsuzlar da suçlular gibi hırpalanırlar. Üzücü bir toplumsal olayda hiç suçu olmadığı halde masum insanlarda zarar görür.

• Yatan aslandan gezen tilki yeğdir

Fazla güçlü olmadığı halde çalışan, birşeylerle meşgul olan kimse, güçlü olupta çalışmayandan daha başarılı olur.

• Yatanın yürüyene borcu var

Tembel tembel oturan, çalışmayan, zamanını boşa geçiren kimse para kazanamaz. Para olmayınca da ihtiyaçlarını sağa sola borçlanarak karşılama yoluna gider. Doğal olarak borçlandığı kimseler de çalışan, boş durmayan, zamanını değerlendiren kimselerdir.

• Yaza çıkardık danayı, beğenmez oldu anayı

Tarafımızdan yetiştirilen büyütülen, imkân sahibi yapılan gençler bizi beğenmez oldular

• Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer

Yazın o sıcağında durmadan, güneşe aldırmadan çalışıp kazanan, yiyeceğini hazırlayan kişi kışın rahat eder. 
Gençken çalışıp mal mülk edinen kimse yaşlanınca rahat eder

• Yazın gölge hoş, kışın çuval boş

1. Yaz mevsimi çalışma, ve kazanma zamanıdır. Bu zamanlarda çalışmayıp keyifine bakanlar, gününü gün edenler, kışın zor şartlarında yiyecek bulamazlar; sıkıntıya düşer ve ona buna muhtaç olurlar.
2. Gençliğinde ya da sağlıklıyken çalışmayıp tembel tembel oturan, eğlenceye dalan, mal-mülk edinmeyen, kazanç sağlamayan kimse ihtiyarlığında ya da hastalığında perişan olur.

• Yel gibi gelen sel gibi gider

Emek harcanmadan, kolay kazanılan paranın kıymeti pek bilinmez. Bunlar kazanıldığı çabuklukta ve kolayca çarçur olur gider. 

• Yemeyenin malını yerler

Cimrinin yemeye kıyamayıp biriktirdiği malı, öldükten sonra mirasçıları bol bol yerler.

• Yetimi okşamışlar, vay sırtım demiş

Bir insanın mağdur olmaması, haksızlığa uğramaması ve ezilmemesi için onu koruyan, kollayan ve arkasının güçlü ve kuvetli olması gerekir.

• Yılan sokan uyumuş, aç kalan uyumamış

Aç kalan kişi, yılanın soktuğu kişiden daha fazla acı çeker, bu yuzden karnı doymadıkça bu acısıda bitmez ve uyuyamaz. 

• Yılanın başı küçükken ezilmeli

Büyüyeceği belli olan her tehlike daha büyümeden önlenmeli, düşman güçlenip büyük zarar verecek duruma gelmeden tedbir alınmalıdır.

• Yırtıcı kuşun ömrü az olur

Başkalarına saldırmayı, sağa sola sataşmayı alışkanlık haline getiren kimselerin düşmanları çok olur. Çok geçmeden bu düşmanlarda onun işini bitirir, canına kıyarlar.

• Yiğit lakabıyla anılır

Güzel ya da çirkin, her yiğit bir lakapla anılır. Yiğit kişi, çirkin de olsa lakabından dolayı alınmaz. Çirkin bir lakabın adını, ününü lekelemeyeceğini düşünür. Çünkü önemli olan kendisinin iyi adıdır ve ünüdür.

• Yol bilenle yürüyen yorulmaz

Her şeyi yöntemine ve kuralına uygun olarak yapan kişiler sorun yaşamazlar, başarıya kolay ulaşırlar.

• Yol yürümekle, borç ödemekle tükenir

Bir işte süreklilik esastır. Yol nasıl yürümekle, borçda  nasıl ödemekle tukenirse, yapılacak herhangi bir iş üzerinde'de sürekli olarak çalışmakla başarılır.

• Yolcu yolunda gerek

Yolculuk yapacak olan kimse şu veya bu nedenle zaman kaybetmemeli, bir an önce yola çıkmalıdır.

• Yorgan gitti, kavga bitti

Üzerinde anlaşılmayan şey ortadan kalkınca çekişme, tartişma ve kavgda sona erer. 
Bir anlaşmazlık sebebi olan şey ortadan kalktığında anlaşmazlık da sona erdi.

• Yuvayı yapan dişi kuştur

Bir evin yönetimi, geçim düzenini ve ailenin mutluluk ve huzur içinde yaşamasını sağlayan kadındır. 

• Yüksek dağın başı dumanlı olur

Büyük ve önemli işlerin başında görev yapanlar, kişiler sürekli olarak büyük sorumluluklarının sıkıntısını yaşarlar.

• Yüzü güzel olanın huyu güzel olur

İnsanın yüzü, içinin aynasıdır, Güzel yüzlü kimseler, güler yüzlü hoşgörülü, iyi niyetli, temiz yürekli olurlar. İçinde kötülük bulunan kişinin duyguları da yüzüne vurur ve  kendisini çirkin hale getirir.